Werken als ZZP’er – pas op voor verkapte loondienst

Dus je bent ZZP’er. Die kans is groot want er zijn er nogal wat in Nederland (ongeveer 900.000) en er komen nog steeds veel ZZP’ers bij. Vandaag lezen we in het nieuws dat dit als resultaat kan hebben dat ZZP’ers elkaar in de weg zitten doordat hun uurtarief gedrukt wordt. Dat heet marktwerking. Het aanbod ZZP groeit en daarmee daalt de prijs. Daar mag je het mee eens zijn vanuit de vrije markt gedachte maar laten we dit wel zuiver houden. Waar gaat het fout? Waar is het geen zuivere koffie meer? En wat is verkapte loondienst en wat is het probleem daarmee?

Van loondienst naar ZZP-schap

– De ZZP’er was eerst in loondienst. De opdrachtgever denkt: “Dat kan goedkoper” en ontslaat de ZZP’er (die daar dus nog niet werkte als ZZP’er) en laat hem of haar terugkomen voor een te laag uurtarief waar de werkgever vervolgens geen loonheffingen over hoeft te betalen. De politiek heeft hierop gereageerd en de uitkomst is dat een werkgever geen ZZP’er mag vragen voor een opdracht die minder dan 6 maanden geleden nog op de loonlijst stond. Een gammele constructie. Een half jaar is tenslotte snel voorbij.

Als ZZP in dienst zonder loon(heffingen)

– Een minder bekend fenomeen is het omgekeerde verhaal: Een ZZP’er werkt als zelfstandige bij een bedrijf (omdat het bedrijf geen loonheffingen wil betalen en geen verplichtingen aan wil gaan) en laat ZZP’er werken tegen een bepaald uurtarief. Het bedrijf is daarmee mogelijk 50% goedkoper uit. Maar die afspraak is makkelijk te maken met de ZZP’er. Er is tenslotte genoeg aanbod en die ZZP’er heeft dat tarief maar te slikken. Het bedrijf betaald geen loonheffingen en gaat geen CAO verplichtingen aan maar waarom niet? Ik wil hier even aan product vergelijking doen:

Deze twee lijstjes zijn gelijk. Of eerder: precies het tegenovergestelde. Tenminste wat betreft de eerste 6 genoemde aandachtspunten. Het eerste lijstje is wat betreft deze 6 zaken nadelig voor de werkgever en in het tweede lijstje zijn al die 6 zaken vóórdeling voor de werkgever die nu dus geen werkgever mee is maar een opdrachtgever. Dus waarom zou een ZZP’er toch instemmen met het tweede lijstje? Die reden zit in punt 7, het (bewust) laatst genoemde punt uit het lijstje: de ZZP’er is zelfstandig (o ja, dat zit natuurlijk “verborgen” in de afkorting….).  Het zou dan ook heel erg onverstandig en dom zijn en zelfs illegaal, als deze vrijheid van de ZZP’er op enige mate wordt beperkt. Op het internet kan je benamingen als “ontbreken gezagsverhouding” tegenkomen bij werken als ZZP’er. Maar ontbreekt die echt? Hoeveel ZZP’er maken het mee dat ze een opdracht doen voor een opdrachtgever maar dat ze verplicht zijn om het email adres van de opdrachtgever te gebruiken? En hoe vaak komt het voor dat een ZZP’er verplicht wordt om het logo van de opdrachtgever te gebruiken? En kan een ZZP’er verboden worden om contact op te nemen met personen die zich in het netwerk van de opdrachtgever bevinden? Kan een ZZP’er op het matje geroepen worden als hij of zij zelfstandig besluit om een opdracht op locatie van de cliënt (lees: de cliënt van de opdrachtgever) uit te voeren in plaats van bij de opdrachtgever op de schoot?

Zelfevaluatie voor ZZP’er: hoe zelfstandig ben je écht?

Mijn vraag is: hoe zelfstandig ben je echt als ZZP’er? Hoeveel is je vrijheid je waard? Hou je die vrijheid in de gaten en vecht je ervoor als het nodig is? Ik heb bijna drie jaar gewerkt als ZZP’er binnen een bedrijf in Wageningen wat me verplichtte om in alle correspondentie met cliënten van dit bedrijf of andere contactpersonen van dit bedrijf, het logo van het bedrijf te gebruiken inclusief de complete handtekening met bedrijfsadres. Ik ben op het matje geroepen als ik opdrachten niet precies zó wilde uitvoeren als er geëist werd vanuit dit bedrijf (vaak vanuit beperkt technisch inzicht binnen dit bedrijf). Mijn volgende vraag is: wat te doen als je ontdekt dat je werkt of gewerkt hebt in een situatie van verkapte loondienst? Is hier meer te halen dan “je verhaal kwijtkunnen” of een eventuele boete voor je ex-werkgever? Of sta je als ZZP’er dan ook met lege handen? Is er een financiële compensatie voor het leed dat je als ZZP’er hebt geleden en de omzet die je bent misgelopen(*) omdat je dacht te moeten dansen naar de pijpen van je opdrachtgever die stiekum je werkgever blijkt te zijn? Ik ging op zoek naar informatie maar tot nu toe heb ik niet echt een antwoord gevonden. Vandaar deze blog post.